Rối loạn tuần hoàn não là bệnh lý mạn tính liên quan đến tình trạng giảm lưu lượng tuần hoàn não dẫn đến thiếu máu nuôi não, bệnh tiến triển nặng dần có thể gây thiếu máu não cục bộ tạm thời, mức độ nặng nhất là nhồi máu não (còn gọi là đột quỵ). Đây là bệnh lý có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là ở người cao tuổi, đặc biệt là người lao động trí óc. Chẩn đoán sớm và điều trị rối loạn tuần hoàn não kịp thời giúp hạn chế quá trình tiến triển của bệnh.
Nguyên nhân:
Có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng rối loạn tuần hoàn não, trong đó có 3 nguyên nhân chính là:
Xơ vữa động mạch: Đây là nguyên nhân chính, chiếm khoảng 60-80% các trường hợp. Mảng xơ vữa làm mạch máu mất dần tính đàn hồi, hẹp lòng mạch dẫn đến giảm lưu thông máu, gây thiếu máu não mạn tính.
Huyết khối động mạch: Cục máu đông gây cản trở dòng tuần hoàn máu não.
Thoái hóa cột sống cổ: Đây là tình trạng làm xơ hóa các tổ chức xung quanh động mạch, các gai xương hình thành gây ra sức ép lớn, chèn ép vào các mạch máu lên não, làm giảm lưu lượng máu não.
Triệu chứng:
Thông thường, tình trạng thiếu máu não ban đầu sẽ không biểu hiện nhờ vào cơ chế bù trừ của cơ thể (giảm lượng máu đến các cơ quan khác để ưu tiên máu lên não bộ). Khi khả năng bù trừ kém đi thì cơ thể sẽ biểu hiện thành triệu chứng lâm sàng. Các triệu chứng điển hình, thường gặp gồm:
Đau, nhức đầu, có cảm giác nặng trong đầu: thường xuyên xảy ra, đặc biệt ở vùng chẩm gáy. Đây là triệu chứng thường gặp nhất và xuất hiện sớm nhất.
Chóng mặt: đặc biệt khi quay đầu ngửa cổ.
Rối loạn giấc ngủ: thường bị tỉnh dậy lúc nửa đêm.
Giảm trí nhớ: xảy ra thỉnh thoảng hoặc liên tục, hay quên những việc mới xảy ra.
Rối loạn cảm xúc: dễ xúc động, mủi lòng, nổi nóng, bực tức không tự chủ.
Giảm khả năng làm việc trí óc: thần kinh luôn căng thẳng, mệt mỏi; giảm tốc độ làm việc, chậm chạp; khó khăn khi di chuyển sang việc khác.
Biến chứng:
Rối loạn tuần hoàn não thường diễn tiến lâu ngày. Bên cạnh gây ra những triệu chứng làm suy giảm chất lượng cuộc sống thì nếu không được điều trị nguyên nhân, về lâu dài bệnh sẽ gây ra các biến chứng nghiêm trọng, nguy hiểm nhất là bệnh cảnh đột quỵ nhồi máu não-có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại các di chứng khuyết tật cho cơ thể.
Điều trị:
Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị rối loạn tuần hoàn não cho hiệu quả khác nhau tùy vào từng trường hợp bệnh. Dựa vào nguyên nhân, mức độ bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị thích hợp.
Điều trị không dùng thuốc: điện châm, vật lý trị liệu.
- Phương pháp điện châm: giúp giảm đau đầu, đau cổ vai gáy do nguyên nhân tại cột sống cổ, mất ngủ.
- Phương pháp vật lý trị liệu: siêu âm trị liệu, điện di, xung điện, hồng ngoại, kéo nắn cột sống khi có chèn ép từ cột sống cổ, điện từ trường, …
Điều trị dùng thuốc:
- Điều trị nguyên nhân: Trường hợp xác định nguyên nhân rối loạn tuần hoàn não do xơ vữa động mạch thì tập trung điều chỉnh các yếu tố nguy cơ, điều trị tình trạng rối loạn lipid máu, … Trường hợp nguyên nhân chính gây bệnh liên quan đến huyết khối thì dùng các thuốc chống huyết khối. Nếu nguyên nhân do hẹp động mạch nghiêm trọng, có dị dạng mạch máu, u tắc nghẽn, … thì bác sĩ có thể yêu cầu phẫu thuật sớm để giải quyết.
- Điều trị triệu chứng: Một số thuốc thường sử dụng là paracetamol, cinnarizin, betahistin, acetyl leucin.
- Tăng tuần hoàn não: Thuốc giúp tăng lưu thông máu; cải thiện tình trạng thiếu máu lên não, giảm tuần hoàn máu não. Các thuốc thường được chỉ định là: piracetam, ginkgo biloba, hoạt huyết dưỡng não.
- Điều trị Đông Y: Một số bài thuốc đã chứng minh có hiệu quả là Bài Thiên ma câu đằng ẩm gia giảm, Bài Hữu quy hoàn, Bài Tri bá địa hoàng hoàn.
Một số thuốc dùng trong điều trị rối loạn tuần hoàn não là các thuốc không kê đơn. Tuy nhiên, khi mắc phải các triệu chứng trên thì người bệnh nên sớm đến cơ sở y tế để kiểm tra, chẩn đoán xác định, điều trị nguyên nhân. Việc tự ý mua thuốc để tự uống thường chỉ giải quyết tạm thời triệu chứng, trong khi đó việc điều trị muộn nguyên nhân của bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho não bộ cũng như tính mạng. Ngoài ra, việc lạm dụng các thuốc tác động lên hệ thần kinh, lâu dài sẽ khiến người bệnh bị ảnh hưởng bởi các tác dụng không mong muốn của thuốc.
ThS.BSCK2. Nguyễn Chí Thành
Tài liệu tham khảo:
- Hướng dẫn “Điều trị thiểu năng tuần hoàn não” của Bệnh viện Trưng Vương.
- Bùi Quốc Hưng (2023), “Đánh giá tác dụng điều trị thiểu năng tuần hoàn não mạn tính của bài thuốc “Hoàng kỳ bổ huyết thang” kết hợp xoa bóp bấm huyệt”, Luận văn Thạc sĩ Y học, Học viện Y Dược học cổ truyền Việt Nam.
- Bộ Y tế. (2020) Hướng dẫn chẩn đoán và xử trí đột quỵ não (ban hành kèm theo Quyết định số 5331/QĐ-BYT ngày 23/12/2020).
